Mijn mentor

Het leven van Frenkie de Jong (22) en zijn vriendin Mikky Kiemeney (21) veranderde dit jaar voorgoed. Bij Ajax groeide de middenvelder uit tot een van de meest begeerde voetballers van Europa, met een transfer naar FC Barcelona tot gevolg. Mikky begon haar eigen kledinglijn Mikky Ki. Tussen de presentatie in Camp Nou en hun verhuizing in bespraken we met het stel tien momenten van dit jaar. 20 mei 2019. Mikky plaatst een foto op Instagram met uitzicht over Barcelona: 'Our new chapter' Mikky: “Dat was het eerste moment dat we met z’n tweeën in Barcelona waren sinds het tekenen van Frenkies contract. We hadden voor het eerst dat besefmoment van: het gaat gebeuren, we gaan dit écht doen.” Frenkie: “We hadden net een huis gevonden en zeiden tegen elkaar: ‘We gaan hier gewoon wonen...’” Dat hadden jullie vierenhalf jaar geleden op de middelbare school toch niet gedacht... Mikky, lachend: “Het begon allemaal toen je een awkward berichtje naar me stuurde.” Frenkie: “We zagen elkaar weer op de eerste schooldag na de vakantie. Ik had nog nooit een vriendinnetje gehad, stuurde ook nooit berichtjes naar meisjes. Ik dacht nog: moet ik dat nou wel doen, ik durfde eigenlijk niet. Mijn vrienden zaten me een beetje te pushen. Via Facebook vroeg ik om haar nummer.” Mikky: “Ik had een training met hockey, had een paar uur niet op mijn telefoon gekeken.” Frenkie, lachend: “En ik maar wachten...” Mikky: “Onze eerste afspraak was bij je thuis. Je had een kussen van Barcelona in je slaapkamer liggen. Als ik toen tegen je had gezegd dat je bij Barcelona zou gaan spelen, had je gedacht dat ik een psycho was.” Hoe mooi is het om dit samen mee te maken? Frenkie: “Heel mooi. Het is ook prettig dat we al bij elkaar waren voordat ik profvoetballer was. Ook voor Mikky is dat fijn. Mensen hebben toch snel een vooroordeel bij een vrouw die met een bekende voetballer gaat.” Mikky knikt: “Ik heb zijn carrière vanaf de start mogen meemaken.” Vind je het lastig dat veel om Frenkie en zijn carrière draait? Mikky: “Ik vind dat juist wel fijn.” Frenkie: “Natuurlijk voel ik me daar weleens schuldig over.” Mikky, terwijl ze naar Frenkie kijkt: “Het ziet er van buitenaf allemaal heel mooi uit en het is ook echt een droom die uitkomt, maar afgelopen jaar was tegelijkertijd het zwaarste jaar tot nu toe. Je kwam terug van een heel pittige enkelblessure, verloor je opa en hebt de moeilijke keuze moeten maken tussen clubs. Ik ben vooral heel trots op hem dat hij dicht bij zichzelf is gebleven.” Frenkie: “We wisten dat dit mijn laatste seizoen bij Ajax zou zijn, dat er waarschijnlijk veel op me af zou komen. Vorige zomer kon ik ook al weg, meerdere clubs boden zich aan, maar de enige serieuze optie waar ik echt over na heb gedacht was Tottenham Hotspur. Uiteindelijk wilde ik blijven.” Tottenham is ook een mooie club... Frenkie: “Ja, het is een mooie club met een goede trainer. Het was goed voor mijn ontwikkeling geweest. Maar ik had bij Ajax nog niet eens een heel seizoen op mijn favoriete positie, als middenvelder, gespeeld. Dat gaf de doorslag.” Voelen de afgelopen vier jaar als één grote rollercoaster? Frenkie knikt: “Toen we nog op de middelbare school zaten, woonde ik een kleine twee jaar bij Mikky en haar ouders, ook omdat Willem II van daaruit veel dichterbij was. Toen verhuisden we samen naar Amsterdam, eerst in een klein appartementje, daarna in een grotere. En nu gaan we naar het buitenland. Ook voor iedereen in de familie is er veel veranderd.” Mikky: “Maar als we bij je broertje of je vader of moeder zijn, gaat het nog steeds over dezelfde dingen. Als je een keer gek zou doen of uit de hoogte, word je meteen weer op je plek gezet. Je hebt mensen om je heen die er vanaf het begin bij zijn. En die jou altijd hetzelfde behandelen.” Maar jullie maken wel bizarre dingen mee. Zo werd je even door een privéjet opgehaald om naar Barcelona te gaan... Frenkie: “Maar we weten ook dat dat niet iedere keer zo zal zijn. We genieten ervan, maar iedereen in mijn familie vliegt net zo lief met een normaal vliegtuig, hoor.” Mikky: “We beseffen dat we veel mooie dingen mogen meemaken en bijvoorbeeld luxer op vakantie kunnen. Maar onze eerste vakantie samen was in Spanje. We zaten niet bepaald in een mooi hotel. Toch zeggen we altijd tegen elkaar dat dat eigenlijk een van onze leukste vakanties was. En volgende week vliegen we gewoon met Vueling naar Barcelona.” 23 januari 2019. Ajax en Barcelona bereiken een akkoord Mikky: “De eerste keer dat ik heel veel appjes kreeg, was op de dag dat zogenaamd bekend was geworden dat je naar Paris Saint Germain ging. Toen ontplofte mijn telefoon al bijna. En ja, na het echte nieuws was het helemaal een gekkenhuis. In eerste instantie wilde je het pas een half jaar later naar buiten brengen. Zodat je niet het risico zou lopen dat als het wat minder ging, er geroepen zou worden dat je met je hoofd al bij Barcelona was. Het werd toch eerder bekend.” Frenkie: “Ik heb zóveel berichten gehad. Van bekenden en ook onbekenden. Zelfs van klasgenoten uit groep 8. Ik was opgelucht dat het achter de rug was en dat het bekend was. Het voelde meteen goed.” Hoe hebben jullie het gevierd met zijn tweeën? Mikky: “De dag nadat het bekend werd had je een bekerwedstrijd tegen Heerenveen. Met de familie hebben we de wedstrijd gekeken met champagne. En de volgende dag zijn we samen door het bos gaan lopen. Het sneeuwde.” Frenkie: “We zijn vast ook nog wel uit eten gegaan.” Mikky: “Veel tijd om erbij stil te staan, hadden we niet. Het afgelopen jaar werden we geleefd. Ik besef nog steeds niet helemaal wat er allemaal is gebeurd dit jaar. Het was fantastisch, maar ik heb me op momenten ook heel ongelukkig gevoeld. Vooral omdat ik Frenkie zag lijden onder de keuze tussen clubs. Hij moest iedere dag in een interview de vraag beantwoorden waar hij naartoe ging. Als hij thuiskwam, zag ik dat hij daar moeite mee had. Nam hij twee paracetamolletjes en plofte hij neer op de bank. Toen eenmaal de keuze gemaakt was, viel er ook een last van mijn schouders. Ik leef niet voor jou, maar dat was de enige maand dat het wel zo was. Ik zette alles opzij om jou te beschermen en te behoeden voor een keuze waarvan je achteraf misschien spijt zou hebben. Die taak nam ik misschien ook wel te serieus.” Frenkie: “Mikky zorgt altijd dat thuis alles geregeld is, in deze tijd deed ze dat extra goed. Ze probeerde de moeilijke keuze zo makkelijk mogelijk voor me te maken.” Had je slapeloze nachten van de keuze? Frenkie: “Ik slaap altijd wel goed, maar twijfelde enorm. Ik ben sowieso een twijfelaar. Toen we gingen kiezen welke club het zou worden, was het ook zwaar voor Mikky. Het enige waar het over ging, was de keuze en de afweging. Ik was er vaak niet bij omdat ik veel afgeleid was.” Mikky: “Op een gegeven moment zei je: ‘Oké, volgende week woensdag maak ik de keuze.’ Ik wilde ook niet de hele tijd vragen of je al had gekozen. We kwamen net terug van een vakantie op Jamaica. De hele vakantie hadden we er expres niet over gesproken, omdat ik wist: als ik erover begin, gaat het niet meer uit je hoofd. Op maandag vroeg ik: zullen we het er even over hebben? ‘Ja,’ zei je, ‘ik denk dat ik weet wat het wordt.’ Maar op dinsdag noemde je weer een andere club. Op woensdagavond zei ik: kies voor de club van je dromen. De avond daarvoor had je aan tafel al de opstellingen van de clubs gemaakt.” En daar had je jezelf een beetje tussen gezet? Frenkie, lachend: “Ja, maar ook wat de voor- en nadelen waren. Zo lastig om te kiezen. Tot Barcelona heel serieus werd. Ze hadden ook een concreet plan. Als dat echt zo is, dacht ik, ligt mijn voorkeur altijd bij Barcelona.” Dat kussen lag niet voor niets op je slaapkamer, toch? Frenkie, lachend: “Precies.” Hij vervolgt serieus: “Ik voelde me supervereerd na alle interesse van de clubs. Het moeilijkste van alles vond ik om clubs en mensen af te wijzen. Paris Saint Germain, Manchester City en Barcelona... Het waren allemaal goede keuzes geweest. Ik voelde me soms wel schuldig. Maar ja, ik kon er maar één kiezen.” Hoe vind je die hele Frenkie de Jong-hype? Frenkie: “Van mij hoeft het niet echt. Maar ik heb ook zoiets van: als mensen erover willen praten, moeten ze dat doen. Daar heb ik geen problemen mee. Net na de transfer vond ik het wel een tijdje irritant. Op straat zaten mensen me achterna of keken om. Nu denk ik: ach, ze mogen me gerust filmen.” Hoe is het om met een man van 86 miljoen samen te wonen? Mikky: “Dat besef ik niet echt. Het is ook onze kracht dat we zulke dingen niet belangrijk vinden. De droom van Frenk is uitgekomen, dát vinden we belangrijk.” En hoe moeilijk is dat voor jou, Frenkie? Dat transferbedrag van 75 miljoen, dat met bonussen op kan lopen tot 86 miljoen, blijft de hele tijd rondzingen... Frenkie: “Daar denk ik ook niet zo over na. Bij Barcelona zijn er spelers die voor veel meer geld zijn gekocht. Het is een heel hoog bedrag, maar het is niet zo dat ik nu denk: o jee, ik kost 86 miljoen, ik moet nu dit of dat anders doen in het veld. Ik blijf hetzelfde doen. Maar misschien wordt de druk wat hoger.” Frenkie: 'Het is een heel hoog bedrag, maar het is niet zo dat ik nu denk: O jee, ik kost 86 miljoen, ik moet nu dit of dat anders doen in het veld. Ik blijf hetzelfde doen' En je ploeggenoten bij Ajax, gingen die ineens anders naar je kijken toen duidelijk was dat je voor dat bedrag wegging? Frenkie: “Er zijn wel grapjes over gemaakt. Gaf ik een verkeerde kaats op de training, riepen ze: ‘Dat kan niet hoor, Frenk, voor zoveel geld.’ Maar ik heb nooit het gevoel gehad dat iemand bij Ajax het me kwalijk heeft genomen dat ik al gekozen had. Ik had juist het gevoel dat ze blij voor me waren. Iedereen gunde het me.” Had je je afwegingen met ploeggenoten gedeeld? Frenkie: “Ja, ik had het er wel met mensen over. Wat zal ik doen, dit of dat? Misschien had ik het er juist met te veel mensen over, ging het daardoor te veel in mijn hoofd zitten.” Daarna begon meteen de discussie of je het wel gaat redden bij FC Barcelona. Frenkie: “Dat is ook logisch. Er lopen nu eenmaal heel veel goede spelers rond bij Barcelona. Het zou gek zijn als iedereen er bij voorbaat van overtuigd zou zijn dat ik alles ga spelen. Iedereen heeft nu eenmaal een andere kijk, niet iedereen is even positief.” Dus als Louis van Gaal zegt dat er met Ivan Rakitic en Arturo Vidal nog een paar heel goede spelers zijn voor jouw positie, dan schiet je niet in de stress? Frenkie: “Maakt me echt niet uit. Iedereen mag zijn mening hebben over mijn keuze en mijn kansen, geen enkele moeite mee. Ik moet er alleen voor zorgen dat ik de spelers en trainers van Barcelona ervan overtuig dat ik moet spelen.” Wat zei bondscoach Ronald Koeman, zelf een held in Barcelona? Frenkie: “Hij adviseerde me om naar Barcelona te gaan. Koeman was ook echt blij dat ik voor die club koos. Het type spel vindt hij het beste bij me passen. En zijn liefde voor Barcelona, zowel de club als de stad, zit nog heel diep, merk ik aan alles. Toen ik vertelde dat ik voor Barcelona had gekozen, antwoordde hij dat hij dan ook meteen een mooi excuus had om vaker die kant op te gaan.” 28 juni 2019, lancering kledinglijn Mikky KI Frenkie: “Ik was heel trots op je, omdat ik weet dat je dat altijd hebt gewild. Je hebt altijd geroepen dat je een eigen bedrijfje wilde en de interesse in kleding was er ook al sinds ik je ken. Als ik kleding uit moet zoeken, vraag ik het ook altijd aan jou. Jij weet gewoon wat leuk is, hebt er verstand van. Dat je met behulp van je vader nu je eigen kledinglijn hebt opgezet vind ik bewonderenswaardig. Je weet ook nog eens hoe je het aan moet pakken, hoe je MIKKY KI. moet promoten. Ik vind het ook fijn dat je nu niet meer steeds antwoord hoeft te geven op de vraag: ‘Wat doe jij nou eigenlijk?’ Heel veel mensen wisten en zagen niet dat je al twee jaar heel veel tijd stak in het opzetten van een eigen kledingmerk. Nu is die er en het loopt van begin af aan goed.” Mikky: “De kleding is momenteel zo goed als uitverkocht, echt top. Het is zo leuk om mijn eigen ding te hebben. Het is super om mijn ei kwijt te kunnen, dat ik lekker kan werken en mijn eigen inkomen heb. Tijdens het opzetten van MIKKY KI. zei ik weleens tegen mensen dat ik echt geen tijd had. Dan kreeg ik vaak als reactie: ‘Maar wat doe jij dan eigenlijk de hele dag?’ Dan legde ik uit dat ik bij mijn vader werkte en dat ik plannen had. Maar ik dacht ook: jullie zien het straks allemaal vanzelf wel. Nu is een droom uitgekomen. Weet je nog dat we een paar jaar terug, toen je nog in de A-jeugd speelde bij Willem II, tegen elkaar zeiden: als het met voetballen niets wordt, dan kun je altijd nog schoonmaker worden in mijn bedrijf?” Frenkie: “Jaha!” Er bestaat best vaak een bepaald beeld van de doorsnee voetbalvrouw. Dat ben jij dus niet. Mikky: “Maar is de typische voetbalvrouw iemand die thuis met de kinderen zit te wachten tot haar man weer thuiskomt van het trainen of een wedstrijd? Je hebt er altijd een paar van wie je denkt: ga met je luie reet van de bank af. Maar dat geldt toch niet alleen voor vrouwen die een relatie hebben met een voetballer? De realiteit is vaak dat een paar jaar alles in het teken staat van de voetbalcarrière, maar dat betekent niet dat er geen ruimte is om met je eigen dingen bezig te zijn.” Heb je het gevoel dat je moet vechten tegen die vooroordelen? Mikky: “Ik ben iemand die nog weleens wil reageren op die vooroordelen. Frenk zegt dan vaak: ‘Doe nou niet, we weten wel beter.” Hoe belangrijk vind je het dat Mikky haar eigen dingen heeft? Frenkie: “Ik vind het juist mooi en het maakt haar aantrekkelijker vind ik, als ze heel erg zelfstandig is. Toch geweldig dat ze haar eigen merk heeft en haar eigen geld verdient? Mensen denken vaak: wat doen al die jonge meisjes toch met Instagram? Dat heb ik ook weleens gedacht. Maar Mikky laat zien dat je er iets waardevols mee kunt opbouwen. Ik vind het knap hoe ze over dat soort dingen nadenkt en er gebruik van maakt.” Mikky: “Ja... Ik zal straks in Barcelona niet dagelijks naar series op Netflix kijken en je om de haverklap appen of je al naar huis komt. Zeker niet.” Frenkie: “Of dat ik niet een keer iets met teamgenoten kan doen omdat jij thuis zit te wachten.” Mikky: “Als je allebei je eigen ding hebt, word je in mijn beleving alleen maar een sterker team.” Je had er in een weekend 200.000 volgers bij rond de presentatie van Frenkie. Blijf ook vooral die stories delen op Instagram! Mikky: “Ik zou nooit echt ons privéleven gaan delen, maar mooie dagen uit ons leven zijn leuk om te delen in een video. Die over mijn verjaardag, toen we in Turijn waren, vind ik zelf ook leuk om terug te kijken. Net als die van de presentatie van Frenkie in Barcelona. Ik maak altijd de afweging of ik iets leuk vind om te delen of dat het beter is om het voor mezelf te houden. Ik overleg het ook altijd met jou.” Frenkie: “Klopt.” Hoe gaat het straks als je in Barcelona zit? Moet je dan als beginnend zakenvrouw vaak heen en neer naar Nederland? Mikky: “Toen we in Amsterdam woonden, werd ook alles vanuit Den Bosch geregeld. Veel gaat via de mail. Dus ik kan veel dingen rond het kledingmerk ook vanuit Barcelona doen.” Waar staat MIKKY KI. over vijf jaar? Mikky: “Vind ik lastig in te schatten. Mijn ambitie is nu niet om heel groot te worden, het belangrijkste is dat ik het leuk vind. En ik zeg je eerlijk: ik wil gewoon mijn eigen geld op m’n rekening hebben. Zo ben ik opgegroeid. Doel is dus wel om er een succes van te maken. En daarnaast kan ik er m’n passie in kwijt.”13 juli 2018. 13 juli 2018,  Start van het seizoen, oefenduel met Anderlecht in het olympisch stadion Frenkie, lachend: “Dat was mijn slechtste wedstrijd ooit en de eerste na mijn enkelblessure. Ik had vijf maanden niet getraind en gespeeld. Tijdens de wedstrijd ging niks goed. Na afloop riep ik: ‘Pff, kan ik het nog wel?’” Mikky: “Matthijs de Ligt was geblesseerd. Ik zat met hem op de tribune. Na de wedstrijd is Matthijs zelfs naar ons huis gekomen om Frenk te troosten. Zo van: het komt wel goed.” Frenkie, lachend: “Dat wist ik zelf ook wel, hoor.” Hoe kijk je zelf naar de Frenkie van een jaar geleden? Frenkie: “Mensen zeggen tegen me dat ik me enorm heb ontwikkeld en dat ik dit jaar veel beter ben geworden. Ik denk niet dat dat zo is, was altijd al dezelfde voetballer. Natuurlijk heb ik nu meer ervaring in wedstrijden op hoog niveau. En ik ben conditioneel verbeterd en sterker geworden. Maar ik ben altijd hetzelfde type voetballer geweest, het is niet zo dat ik nu zoveel beter ben dan dat ik vorig jaar was. Daar geloof ik niet zo in.” Mikky: “Je speelt nog steeds hetzelfde als je bij de A1 van Willem II deed.” Lachend: “Alleen scoorde je toen nog weleens.” Frenkie: “Klopt. Het is meer het podium dat ik dit jaar kreeg. Mensen zien ineens wat ik kan.” En op de positie die je altijd geambieerd hebt. Frenkie: “Iedereen wist wel dat ik het best tot m’n recht kom op het middenveld en niet centraal in de verdediging. Gelukkig zag Ajax dat ook zo.” Wat waren je verwachtingen aan het begin van het seizoen? Frenkie: “Ik riep dat ik als middenvelder basisspeler wilde worden bij Ajax en mijn debuut wilde maken bij Oranje. Toen dacht ik nog dat basisspeler van het Nederlands elftal te hoog gegrepen was.” Mikky: “Toen je dat riep, voor de start van het seizoen, maakte je je ook nog druk om je enkel. Lachend: “We waren op vakantie en toen zei je tijdens de laatste avond: ‘We moeten even rustig aan doen met uit eten gaan, hoor, want ik weet niet of mijn enkel ooit nog beter gaat worden.’” 6 september 2018, Nederland - Peru: Wesley Sneijder neemt afscheid en Frenkie de Jong debuteert in Oranje. Frenkie: “Dat was fantastisch, een jongensdroom die uitkwam. En het was mooi dat ik nog een kwartiertje met Sneijder in het veld kon staan. Het was ook nog eens in de Arena en ik kon mijn familie op de tribune zien zitten.” Hoe was het voor jou om hem voor het eerst in het Nederlands elftal te zien? Mikky: “Ik zat met Youri, zijn broertje, op de tribune. We zitten altijd naast elkaar en maken elkaar altijd zo zenuwachtig. Toen zag ik hem warmlopen en wisten we: nu gaat het gebeuren. Zijn vader zingt altijd uit volle borst mee met het Wilhelmus, dat vond ik misschien nog wel mooier om te zien. Iedereen was zo trots. En je deed het die wedstrijd ook nog eens supergoed, gaf meteen een assist.” Frenkie: “Het was mooi dat iedereen erbij kon zijn. Iedereen van de familie was er.” Mikky, lachend: “Het was ook nog in de tijd dat ze de kaartjes van het Nederlands elftal maar moeilijk konden slijten. Iedereen mocht komen.” Maar de wedstrijd drie dagen later tegen Frankrijk staat waarschijnlijk meer in je geheugen gegrift. Frenkie knikt: “Dat was echt mijn doorbraak. Ook internationaal. Met Ajax waren we al wel gekwalificeerd voor de groeps- fase van de Champions League, maar dit was de eerste keer dat ik echt tegen een groot Europees land speelde. Uit tegen de wereldkampioen...” Mikky: “Je belde me op toen ik met Youri in Disneyland Parijs was. ‘Mik, ik ga gewoon tegen Mbappé spelen, de wereldkampioen.’ En wie was ook alweer die ander, dat kleine mannetje die tegenover je stond?” Frenkie: “N’Golo Kanté.” Mikky: “Youri riep toen lachend: ‘Nou, die ga je echt niet zoek spelen.’ Maar je was zo goed.” Je nieuwe ploeggenoot Antoine Griezmann noemde je de beste speler tegen wie hij ooit had gespeeld. Frenkie: “Dat zijn wel de leukste complimenten, als zulke spe- lers dat zeggen.” Heb je in het veld nog contact met die spelers gehad? Frenkie: “Even kort, maar niet noemenswaardig. Na afloop heb ik wel mijn shirtje geruild met Mbappé.” En Kylian Mbappé denkt nu: yes, ik heb het shirtje van Frenkie de Jong van Barcelona... Frenkie, lachend: “Wie weet. Ik ben in ieder geval hartstikke blij met zijn shirt.” 8 mei 2019, Ajax wordt in de blessuretijd geklopt in de halve finale van de Champions League Frenkie: “Die tweede wedstrijd tegen Tottenham zal waarschijnlijk altijd een open wond blijven. We hadden met Ajax gewoon de finale van de Champions League kunnen halen. Het was al uniek dat we in de halve finale stonden, maar als we ook nog de finale hadden bereikt, was het helemaal bijzonder geweest. Dat het in de laatste seconde misging, is zo pijnlijk. Ik hoop dat dit het ergste moment in m’n voetbalcarrière blijft.” Mikky: “Ik zet altijd als de extra tijd begint m’n stopwatch aan. Daarop zag ik dat de extra tijd er zo goed als op zat. Vier secon- den voor tijd ging het toch nog mis. Poeh... Na de wedstrijd zag ik je op het veld liggen, terwijl het stadion leegstroomde. Mijn broertjes kwamen toen even langs om me een knuffel te geven. Ik vond het zo sneu, wist hoe graag je dit wilde, je was alleen maar bezig met het halen van die finale. Jij bent nooit van het huilen, maar ik zag toen dat het je heel veel deed. Na de wedstrijd gaf ik je een knuffel.” Frenkie: “Mijn familie was toen al weg, want mijn broertje had de volgende dag examens. Mikky en ik zijn gewoon naar huis gegaan. Daar hebben we er nog een beetje over gesproken. Ik vind het prettig om op zulke momenten samen met jou naar huis te gaan, om niet alleen te zijn. Als jij er bent, voel ik me altijd meteen een beetje beter.” Mikky: “Het is niet zo dat je dan heel chagrijnig bent. Je neemt een kwarkje en gaat de wedstrijd nog even terugkijken. Je kunt vaak toch niet slapen. Na een overwinning is slapen veel minder een probleem.” Hoelang heb je daarmee rondgelopen? Frenkie: “Lang. Ik heb nu nog momenten dat ik ineens denk: wat is het toch jammer. Ik heb de laatste goal nog wel een keer teruggezien. Vreselijk. Als mensen erover beginnen, dan denk ik ook meteen weer: we waren er zo dichtbij, het was zo onnodig dat het nog misging.” Mikky: “We waren op vakantie op de Seychellen in juni en toen bleef je ineens stilstaan. Stond je voor je uit te staren. Ik vroeg wat er was. Je antwoordde: ‘Tja, die wedstrijd.’” Frenkie: “Soms komt het ineens weer binnen, dan denk ik: hoe kon dat nou?” Mikky: “Je wordt er ook steeds weer aan herinnerd. In het vliegtuig op weg naar onze vakantie in Afrika zei er ook weer iemand: ‘Ik heb er gewoon niet van kunnen slapen.’ Dan denk ik: wat denk je van Frenkie?” Heeft die nederlaag het goede gevoel van de overwinningen op Real Madrid en Juventus weggespoeld? Frenkie: “Dat niet. Het Champions League-seizoen is heel speciaal geweest. Als we bij het Nederlands elftal kwamen, zeiden de spelers van de buitenlandse clubs: ‘Bij ons ging het alleen maar over Ajax.’ Over een tijdje zal iedereen nog wel herinneren wat we hebben gepresteerd. Maar ja, die vier seconden...” Wat is je beste wedstrijd geweest in de Champions League? Frenkie: “De wedstrijd die het meest in het oog sprong, is die uit tegen Real Madrid. Om daar met 4-1 te winnen... Maar of dat m’n beste wedstrijd was, weet ik niet.” Hoe kijk je dan terug op de uitwedstrijd tegen Juventus? Frenkie: “Geweldig ook, maar in die wedstrijd speelde ik de eerste twintig minuten echt niet goed.” Mikky: “Toen waren er ineens allemaal ogen op me gericht op de tribune. Als Frenkie het niet goed doet, dan zie ik die hoofden omdraaien. Ja, dan gaan ze echt naar me zitten kijken. Alsof het mijn schuld is. Ik doe dan altijd net of ik het niet zie, ga recht voor me uit kijken.” Frenkie: “Gelukkig ging het daarna beter.” Mikky: “Carel Eiting zat naast me, hij is ook een goede vriend van Frenkie. Hij stelde me gerust, zei: ‘Frenkie werd gewoon meteen vastgezet, maar nu speelt hij hartstikke goed.’ Vond ik wel fijn dat Carel even vertelde dat het goed ging.” Vind je altijd zelf een oplossing in het veld als tegenstanders je vast proberen te zetten? Frenkie: “Dat probeer ik wel natuurlijk, maar de trainers geven het ook aan. Ik raak in elk geval niet in paniek, denk: als ze mij vastzetten, dan krijgt een ander in elk geval veel meer vrijheid. En ik bedenk ook: als ik nu daarheen loop, dan kan m’n tegen- stander niet helemaal met me mee lopen. Dat gaat ook voor een deel automatisch.” Mikky: ‘Je speelt nog hetzelfde als je bij de A1 van Willem II deed. Alleen scoorde je toen nog weleens...’ 5 en 12 mei 2019, Ajax wint eerst de beker en daarna de landstitel Frenkie: “Het was toch minder geweest als ik zonder landstitel was vertrokken bij Ajax. Ik vertrok met de dubbel, het was een tijdje geleden dat in Nederland een club de beker en de landstitel won. Mooier kon ik m’n periode bij Ajax niet afsluiten.” Mikky: “Mijn familie is voor PSV. Als Ajax verloor dan wist ik al wat er zou komen in de groepsapp. Ik was dus ook op dat vlak blij dat het Ajax is gelukt. Frenkie leefde al het hele seizoen toe naar een kampioenschap, dat zei je vorig jaar in de zomer al. We wisten toen al dat we weg zouden gaan en dat wilde je per se doen met de titel.” De 34ste landstitel verwees naar Abdelhak Nouri, die altijd met nummer 34 speelde en met wie jij ook hebt gespeeld. Frenkie: “Dat maakte het extra speciaal, ja. Niet alleen voor mij, maar dat merkte je binnen de hele club.” Mikky: “Het kampioensfeest was heel leuk, dat we met z’n al- len naar de huldiging gingen.” Frenkie: “Dat was heel gezellig, ja.” Mikky: “Ik was ook al heel blij met de bekerwinst. Ik dacht: dan heb je tenminste alvast één prijs.” Heb je alle wedstrijden van Frenkie bijgewoond? Mikky: “Thuis wel, uit ga ik niet vaak mee. Na de groepsfase in de Champions League mochten de vrouwen van de spelers ook mee naar de uitwedstrijden. In Madrid zaten we twee dagen in een mooi hotel. En in Turijn en Londen waren we er ook bij. Ik zat met de vriendin van Neres op de kamer. Heel leuk meisje. Ze appte me net nog even. Ze komt uit Duitsland en woont in Londen. Ze vertelde net dat ze nu ook even in Amsterdam is. We sporten geregeld samen als ze in Nederland is, want zij is echt een fit girl.” Ajax leek ook echt een vriendenploeg. Heb je een band voor het leven met je generatiegenoten Matthijs de Ligt en Donny van de Beek? Frenkie: “Je kunt echt wel van vriendschappen spreken, ja. Ook in de vakantie hielden we contact.” Mikky: “Vanavond ga je nog met ze uit eten.” Frenkie: “Nog even gezellig met een groepje weg en bijkletsen voordat iedereen verschillende kanten op gaat. Ik denk dat het contact met veel van de jongens ook in stand zal blijven.” Een jaar geleden stonden jullie als de groeibriljanten van Ajax met z’n drieën in Helden en nu staan jullie op het punt om alle drie voor gigantische bedragen naar absolute topclubs te vertrekken. Frenkie: “Dat is best bijzonder, ja. Ajax is ook de club om jezelf in de kijker te spelen. Als je bij Ajax goed speelt, dan zien de grootste clubs in Europa dat meteen. Ajax heeft internationaal gezien de status dat er grote talenten vandaan komen. Dat heeft zeker geholpen.” Wat is volgens jou het geheim van het succes van Ajax afgelopen seizoen? Frenkie: “Ik denk niet dat er een geheim was. Goede voetbal- lers gekoppeld aan een goede tactiek: meer is het niet in mijn ogen. Natuurlijk helpt het ook dat iedereen heel goed met el- kaar omging. Maar de sfeer een jaar eerder vond ik ook goed, hoor. Ook toen de resultaten in dat seizoen wat minder waren, ging ik met veel plezier naar de training. Wat je dan bij een club als Ajax alleen merkt: de sfeer bij alles en iedereen rond de club is anders. Afgelopen jaar was iedereen vrolijk.” Was de missing link het terughalen van Daley Blind en het aantrekken van Dusan Tadic? Frenkie: “Zeker weten dat dat geholpen heeft. Er wordt vaak beweerd dat vooral hun ervaring ons heeft geholpen. Vind ik niet. Wat heb je aan een oudere speler met veel ervaring, maar die toch niet meer helemaal mee kan? Niet veel toch? Daley en Dusan waren in de eerste plaats belangrijk omdat ze zulke goede spelers zijn.” Je was er blij mee dat het salarisplafond werd losgelaten bij Ajax, waardoor zulke spelers nu ineens haalbaar bleken? Frenkie: “Daar was ik zeker een voorstander van.” Zie je jezelf terugkeren bij Ajax over een paar jaar, zoals Daley Blind afgelopen jaar? Frenkie: “Het ligt niet in de planning dat ik op m’n 28ste al terugkom. Ajax is ook top, hoor, maar ik hoop dan nog bij een club uit de Europese elite te spelen. Ik heb een geweldige tijd bij Ajax gehad en sluit een terugkeer ook zeker niet uit. Maar ik ga het niet beloven, want ik weet niet hoe de wereld er over tien jaar uitziet.” Het is niet zo dat je vanavond tijdens dat etentje met z’n allen belooft over een jaar of tien terug te keren bij Ajax? Frenkie: “Dat valt niet te plannen. De een is eerder op het punt dat hij terug wil keren naar Nederland dan de ander.” Je gaat nu voor een lang verblijf in Barcelona, gaf al aan je carrière niet als een stedentrip te zien. Frenkie: “Klopt, de intentie is om daar lang te blijven.” Het is toch doodzonde dat de succesploeg waarmee jullie de wereld veroverden nu alweer uit elkaar valt? Frenkie: “Tuurlijk. We hadden een uniek team. Maar we we- ten hoe het vandaag de dag werkt als je als Nederlandse ploeg zo’n seizoen draait. AS Monaco heeft een paar jaar terug ook zo’n seizoen gehad waarin ze de halve finale haalden. Die ploeg, met onder anderen Mbappé en Bernardo Silva, viel ook uit elkaar. Er gaat aan spelers getrokken worden, dat is de realiteit.” 16 mei 2019, Frenkie wordt door Fox Sports verkozen tot speler van het jaar Frenkie: “Leuk, maar het is niet dat ik heel veel waarde hecht aan die prijs. Er zijn zoveel verschillende prijzen. Heel veel verschillende media hebben hun eigen verkiezing van speler van het jaar. Dan hecht ik toch meer waarde aan de Johan Cruijff-prijs voor het talent van het jaar, die door een jury wordt gekozen. De winnaar mag een Cruijff Court neerleg- gen. Wat ik overzichtelijker vind, is zoals het in Engeland gaat. Daar kiezen de journalisten en de spelers een speler van het jaar. Vind ik mooier.” Vind je jezelf een goede speler? Frenkie: “Nou, dat zal je mij nooit horen zeggen. Ik weet soms wel of ik goed heb gespeeld, maar dat ga ik dan ook niet be- noemen.” Mikky: “Ik geloof dat ik je één keer heb horen zeggen: ‘Vandaag ging het goed.’” Frenkie: “Was dat niet vorig jaar?” Mikky: “Zou kunnen, ja. Ik vond toen dat je helemaal niet goed speelde. Je stond toen achterin, gaf alleen maar balletjes breed. Ik zei toen tegen je dat ik het maar saai vond om naar je te kijken. Maar dat is volgens mij de enige keer dat ik je uit jezelf heb horen zeggen dat je vond dat je goed speelde. En toen was ik het dus ook nog een keer niet met je eens. Als ik nu aan je vraag hoe het ging, zeg je: ‘Wel lekker.’ Of: ‘Prima.’” Frenkie: “Jij bent altijd heel eerlijk, vind ik fijn. Ik verwacht van de mensen om me heen ook dat ze dat zijn. Ik hoor al vaak genoeg van mensen dat het allemaal zo goed is. Die denken vaak: hij heeft het al ver geschopt in zijn carrière, laten we maar zeggen dat het allemaal heel goed is.” Mikky: “Je familie is ook altijd eerlijk. Weet je nog die wedstrijd dat je niet goed speelde?” Frenkie: “Ja, tegen Heracles.” Mikky: “Nou, dan krijg je meteen van alle kanten appjes met teksten als: ‘Vandaag was niet je lekkerste wedstrijd, hè.’” Vind je dat Mikky verstand heeft van voetbal? Frenkie, lachend: “Voor een vrouw zeker!” Mikky: “Nou, ik weet nog steeds niet precies hoe dat allemaal werkt met buitenspel, hoor.” Frenkie: “Maar je hebt wel door wanneer ik goed speel of juist niet.” Mikky: “Als ik op de tribune zit, kijk ik echt alleen maar naar Frenkie. Daardoor ontgaat het me soms dat Donny, Matthijs of Neres ook heel goed heeft gespeeld. Als ik dan over Frenk begin op de tribune, hoor ik nog weleens van de mensen om me heen: ‘Maar heb je dan niet gezien wat die andere speler heeft gedaan?’” Als je zo goed op hem let, dan kun je vast ook wel vertellen wat er beter moet. Mikky: “Scoren, hè.” Frenkie: “Klopt. Ik hoor wel dat ik meer van afstand moet schieten. Maar als dat niet je grootste kwaliteit is, moet je het niet doen. Dan verspeel je alleen maar de bal, vind ik. Ik ben niet van plan om nu meer te gaan schieten omdat mensen dat roepen. Scoren is niet een doel op zich voor mij. Als we als team maar genoeg scoren, daar gaat het om.” Mikky: “Aan het begin van afgelopen seizoen had je soms best wel lang de bal in bezit. Toen riepen we weleens dat je die bal wat eerder moest passen. Frenkie is gewoon echt een dienende en bepalende speler ineen. Dat is ook je kracht. Je zegt ook vaak: ‘Ik hoef niet de beste speler van het veld te zijn, als we maar winnen.’” Wat vind je zelf dat beter moet als je bij Barcelona onomstreden wilt worden? Frenkie: “Ik weet niet of het véél beter moet, maar natuurlijk kunnen er nog veel dingen beter. Op elk vlak. Mijn lange trap kan sowieso beter. Mijn lange passes mogen wat strakker, die van mij zijn vaak nog te lang onderweg. Ik kan ook nog wel wat vaker echt een beslissende pass geven, dus dat ik echt iemand vrij voor de keeper zet. In het doorbewegen kan ik ook nog groeien. Dus dat ik meer doorloop als ik een pass heb gegeven. En mijn schot kan dus zeker nog beter. Maar dat komt vast allemaal wel.” Krijg je eigenlijk ook mentale begeleiding? Je maakt immers nogal wat mee. “Bij Ajax hadden we Joost Leenders. Het is niet dat ik dat echt opzoek of nodig heb. Ik bespreek alle dingen met de mensen om me heen, daar heb ik genoeg aan.” Helden Magazine Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.

Michael Boogerd zat er eind vorig jaar mentaal helemaal doorheen. Hij was toch al nooit makkelijk voor zichzelf geweest, maar ineens was de grens bereikt: er moest een einde komen aan de paniekaanvallen, hij liet zich opnemen. Voor het eerst doet de 49-jarige oud-renner, die eind vorige eeuw het boegbeeld was van het vaderlandse wielrennen, zijn verhaal. “Ik ben voor dit interview nerveus om de reacties van mensen die misschien weer vinden dat ik klaag of dat ik de slachtofferrol speel. Ik heb tegen het gesprek opgezien, maar wil ook graag openheid van zaken geven. Naar omstandigheden gaat het goed met me. Hoewel ik niet veel te doen heb door corona, maak ik me minder druk dan vorig jaar. Toen had ik schuldgevoelens tegenover de kinderen. Papa werkte niet door corona en zat vaak thuis niets te doen. In het begin had ik er nog wel vrede mee. Iedereen zat thuis, het was rustig op straat, we liepen met de kinderen door het park en gingen picknicken. In de zomer kwam het leven weer een beetje op gang, maar niet voor mij. Normaal geef ik clinics, maar die gingen niet door. Uitnodigingen voor programma’s moest ik afzeggen omdat ik niet vanuit België naar de studio’s in Nederland mocht reizen. Uiteindelijk heb ik voor de NOS in het najaar wel de Tour gedaan, maar toen al had ik dat enorme schuldgevoel. Ik voelde me nutteloos. Toen ik veertien jaar geleden stopte met wielrennen voelde ik me in het begin bevrijd. Ik was vooral blij dat ik van de spanning af was. Ik werd nog vaak herkend en herinnerd aan mijn carrière. Dat werd daarna minder en minder. En daardoor raakte ik langzaamaan mijn identiteit kwijt, ik begon me steeds meer af te vragen wie ik was, wat ik wilde, wat ik kon. Dat is een heel lang proces geweest. De boel escaleerde precies drie jaar geleden. Ik was in die tijd ploegleider bij Roompot. Na de laatste etappe van de Ronde van Kroatië besloot ik in mijn eentje meteen terug te rijden. We hadden als ploeg een deal met Veilig Verkeer Nederland, ik zou op een school voorlichting geven over veilig fietsen. Onderweg kreeg ik mijn eerste paniekaanval. Ik wist niet wat me overkwam, dacht dat ik in de auto dood zou gaan. Ik had voor m’n dertigste, toen ik nog wielrenner was, al wel last gehad van hyperventilatie, maar dit voelde anders. Ik werd duizelig, kreeg koppijn, dacht dat mijn laatste uur had geslagen, maar ben stom genoeg wel doorgereden. Uiteindelijk ebde dat gevoel weer weg. Ik wilde er niet te veel aandacht aan besteden, maar de maand daarna bleef ik me paniekerig voelen. Ik heb het wel meteen aan mijn vriendin Darya verteld, maar wilde het ook weer niet te groot maken. Ik zag op de verjaardag van mijn zoon, op 7 juni, Darya intens met mijn moeder praten. Ik voelde dat er iets speelde, maar ze wilden het me niet vertellen. Ik moest de volgende ochtend als ploegleider naar een wedstrijd en kreeg vlak voor vertrek weer een paniekaanval. Een dag daarna belde mijn moeder: ze had me op de verjaardag niet willen vertellen dat m’n vader kanker had, omdat ze bang waren dat ik daarvan de volgende dag in de auto niet goed zou worden. Er was geen aanwijsbare aanleiding voor die aanvallen. Het was een optelsom, denk ik, het stoppen als wielrenner is me toch niet lekker afgegaan. Vervolgens kwam de scheiding van mijn eerste vrouw Nerena eroverheen, die ging me niet in de koude kleren zitten. En daarbovenop kwam de dopingbekentenis die er behoorlijk heeft ingehakt. Ik zat voordat jullie kwamen te denken wat me de afgelopen jaren nou het zwaarst heeft getroffen. Ik denk dat ik niet goed heb kunnen omgaan met de opeenstapeling van die situaties. Toen ik voor het eerst doping ging gebruiken, deed iedereen het die voor de overwinning fietste. Het was heel normaal in mijn tijd. Natuurlijk realiseerde ik me de gevolgen, maar je had geen keus, tenzij je nooit meer iets wilde winnen. Alleen werd het bij mij op een gegeven moment te gek, dat is ook een van de redenen dat ik ermee ben gestopt. Je moet voortdurend geheimzinnig doen, je draagt elke minuut van de dag een geheim met je mee. Op een gegeven moment knapte er iets. Ik kon die extra spanning van het geheimhouden en de angst dat het zou uitlekken, niet meer opbrengen. Het was niet eens zozeer de schaamte of de onthulling in 2013 dat ik had gebruikt en waardoor ik van mijn voetstuk viel die me achtervolgde. Ik had het meeste last van zaken die nauwelijks bekend waren en zijn, zoals dat ik bij de Dopingautoriteit strafvermindering kon krijgen als ik namen van ex-collega’s zou noemen. Ik vind het nog steeds zo oneerlijk dat verraad wordt beloond. Die zaken kwelden me psychisch. Laat heel duidelijk zijn dat ik vind dat elke vergelijking met de oorlog mank gaat, maar ik moest ineens toch onbewust denken aan verhalen die ik had gelezen waarin buren werden beloond omdat ze andere buren hadden verraden. Let wel, ik had iets verkeerds gedaan en mensen in het verzet juist niet, dus ben ik altijd bang voor vergelijkingen, maar ik had zo’n slecht gevoel over dat verraad, dat deed me zo veel. Zo ben ik ook opgevoed, dat je nooit iemand verraadt. Ik kwam erachter dat jongens met wie ik de kamer had gedeeld, met wie ik jaren in de ploeg had gereden en lief en leed had gedeeld als kameraden, mij wel hebben verlinkt om hun eigen hachje te redden. Zij verdedigden zich met het argument dat ze gezinnetjes hebben en hun baan wilden redden, maar ik had het niet gedaan. Ik kon heel moeilijk verkroppen dat we bij wijze van spreken allemaal epo gebruikten, maar dat het epogebruik bij de renner die een ander erbij had gelapt, ineens minder erg was. Dat hele spel heeft me misschien wel het meeste geraakt. Ik heb twee renners van wie ik sterk vermoedde dat ze mijn naam hebben genoemd op de man af gevraagd of dat zo was, maar beiden ontkenden. Wie mij hebben verraden, houden ze bij de Dopingautoriteit geheim. Zo zit tuchtrechtspraak kennelijk in elkaar. Als twee renners zeggen dat ik doping heb gebruikt, is er voor de Dopingautoriteit blijkbaar een bewijs. De genadeklap gaf Thomas Dekker me met zijn biografie in 2016. Ik zat middenin de twee jaar schorsing na mijn bekentenissen. De aanval van een oud-collega met wie ik jarenlang de kamer heb gedeeld, zag ik niet aankomen, dat heeft me zo diep geraakt. Toen voelde ik me zo slecht. Ik heb geprobeerd me te verplaatsen in Thomas en geprobeerd zijn frustratie te begrijpen, me te verplaatsen in de talentvolle renner die hij was, maar die werd betrapt en ineens een mooie carrière en veel centjes is misgelopen, terwijl ook hij wist dat veel meer renners gebruikten. We zaten in heel veel dingen op een lijn, hadden ook hetzelfde gevoel voor humor. Dus kwamen zijn uitspraken over mij extra hard aan. 'Na de paniekaanval in 2018 dacht ik: ik word gek, ik ga dood. Ik dacht echt dat ze me zouden vinden, terwijl ik tegen een boom stond te praten’ Die aanval heeft mijn karakter ook beïnvloed. Ik was altijd wel een opgewekt mensenmens, maar daarna wilde ik in het diepst van mijn ziel nergens meer komen en niemand meer zien. Mijn geloof in de mens kreeg een enorme knauw. Ik begrijp nog steeds niet hoe je zo een ex-collega erbij kunt lappen. Alles kwam toen bij elkaar: de angstaanvallen, de depressieve gevoelens. Door wat er in dat boek stond, veranderde ik in korte tijd van het open mens dat ik altijd was in een wantrouwige, bange man die nergens meer durfde te komen. In dat boek werd een beeld geschetst alsof we elke avond in de lampen hingen, terwijl het misschien twee keer is gebeurd. Thomas en ik spraken juist af dat we beiden vier boeken meenamen naar de Tour de France, zodat we samen acht boeken te lezen hadden, dus het stappen was echt geen vooropgezet plan. Iedereen begrijpt toch dat je niet wekelijks kunt feesten als je wielrenner bent en de Tour moet rijden? Ik had door het dopinggebruik en het gefeest, waarover werd gesproken in het boek, het gevoel dat de buitenwereld me zag als een slecht mens. Ik schaamde me gigantisch, maar was geen slecht mens, vond ik. Daarbovenop kreeg ik een groot schuldgevoel. Mijn familie, en vooral mijn zoon, werden na het boek ook aangesproken over mij. Mijn vader kreeg een depressie, dat kwam allemaal door het boek van Thomas en dus door mij. Mijn vader heeft echt heel zwaar geleden en ik heb me het heel erg aangetrokken dat dat kwam door alles wat er rond mij gebeurde. En toen kreeg hij er ook nog kanker overheen... Op een gegeven moment ging ik ook drinken, omdat ik me aan tafel beter voelde als ik twee of drie glazen wijn had gedronken. Na een paniekaanval nam ik soms een paar glazen. Omdat ik daar rustiger van werd. Ik vond een glas wijn altijd lekker, maar op een gegeven moment zat ik in een vicieuze cirkel waarin de wijn een grote rol speelde. Ik dronk meer dan me lief was, maar zonder dat ik dronken werd. Vorig jaar nodigde de NOS me uit en, dat voelde ik al aan- komen, een paar dagen later zeiden ze dat Thomas Dekker ook gast zou zijn. Of ik daar moeite mee had. Ik zei dat ik hem sinds 2015 niet meer had gesproken en dat ik eerst een gesprek met hem wilde. Toen hebben we afgesproken en vroeg ik hem waarom hij mijn naam zo expliciet had genoemd. Hij zei dat hij toen niet goed in z’n vel zat, het ging niet goed met hem. Hij zou het daarna anders hebben gedaan, vertelde hij. Dat is de enige keer geweest dat ik hem op de man af heb gevraagd waarom hij zo nodig mijn naam moest noemen, maar echt antwoord kreeg ik niet. Of hij er spijt van heeft, weet ik niet. Als je het boek leest, vraag je wel af of hij op sommige punten is gestuurd. Kijk, die bullshit dat hij schoon schip wilde maken en een voorbeeld wilde stellen voor de nieuwe generatie, daar geloof ik niets van. Ik kreeg in dat gesprek met Dekker onbevredigende antwoorden, maar persoonlijk heb ik hem in elk geval kunnen zeggen wat het mij had gedaan. Hij zei eigenlijk voornamelijk dat hij het nu anders had gedaan, maar daar kan ik weinig mee. Natuurlijk is mijn wantrouwen mede door dat boek op allerlei vlakken groter geworden, op een gegeven moment vertrouwde ik niemand meer. Ik bracht die kleine wel naar school, maar verder deed ik niets. Ik merkte dat mensen anders naar me keken, maar dat lijkt me logisch. Wat ik heel erg vond is dat mijn toen twaalfjarige zoon Mikai op school door een leraar op een niet zo leuke manier op mijn dopingverleden werd aangesproken. Die leraar gaf toe dat hij fout zat en dat hij Mikai in de klas voor de groep ook excuses zou maken. Maar leuk is anders. Ik wil wel benadrukken dat mijn ex-vrouw Nerena echt een topwijf is. Na onze scheiding en ook sinds ze met haar nieuwe man is, heeft ze me altijd met liefde en waardigheid behandeld. Als ik eraan terugdenk, vraag ik me af waarom ik zo lang met die paniekaanvallen rond ben blijven lopen. M’n hartslag ging omhoog, ik begon te transpireren, ik dacht dat ik een hart- aanval kreeg, maar dat was niet zo. Hyperventilatie was het ook niet. Dat overkwam me in 2000, toen ik na mijn topjaar 1999 een heel moeilijk seizoen beleefde. Er stond zoveel druk op me, toen het niet liep, gebeurde het. Destijds heb ik ook een sport- psycholoog geraadpleegd. Ik kon die paniekaanvallen niet plaatsen. Ik had een leuke baan als ploegleider bij Roompot, mijn schorsing was voorbij, dus er was geen direct aanwijsbare aanleiding. Mijn vader merkte dat er iets was aan mijn ademhaling, Nerena zag het aan mijn gezicht. Ik zat in de angstmodus, m’n gezicht verkrampte, maar tegelijkertijd ontkende ik het ook. Ondertussen functioneerde ik nog redelijk ‘gewoon’. In de finale van een koers kon ik me zo goed concentreren dat de angstaanvallen meteen verdwenen. Ik kreeg die aanvallen op momenten dat ik tijd had om na te denken, als ik geen concrete zaken aan mijn hoofd had. Ik was dus als de dood voor rust en niets doen, dan brak het zweet me uit. Op een gegeven moment ga je angst creëren om de angst. Ik heb een paar keer mijn hart laten controleren, zat ik met Darya in het ziekenhuis omdat ik echt dacht dat ik een hartaanval had gehad. Dan kreeg ik zo’n ontspanningspilletje en ging het weer. Ik had soms hele dagen een naar gevoel, maar dan nam ik aan tafel twee glazen rode wijn en verdween het op het einde van de dag wel. Dan vergat ik het ook weer en nam ik me voor om er de volgende dag niet aan te denken. In 2018 heb ik meegedaan aan het programma Boxing Stars van RTL5. Daar had ik veel zin in omdat ik met een doel met mijn lichaam bezig was. Ik heb drie maanden hard getraind. Niet één paniekaanval. In december was dat programma klaar en een dag later had ik weer een aanval. Dus kon ik niet anders concluderen dan dat het niet een lichamelijk, maar een psychisch probleem was. Tegelijk kon ik die gedachtesprong niet maken. Na de eerste aanval in 2018 dacht ik meteen weer: ik word gek, ik ga dood. Ik dacht echt dat ik doordraaide, dat ze me zouden vinden terwijl ik tegen een boom stond te praten. Tijdens een wielerclinic in Limburg was ik zo bang dat ik de klimmetjes niet kon volbrengen dat ik op de terugweg tegen mezelf zei: tot hier en niet verder. Ik zou meedoen aan het tv-programma De Gevaarlijkste Wegen van de Wereld, zou daarvoor naar Slowakije gaan. Maar thuisgekomen, wilde ik afzeggen. Toen pas ben ik naar de dokter gegaan en heb ik hem alles verteld. Hij schreef me meteen medicatie voor, zodat ik bij een paniekaanval tot rust zou komen. Toen ik eenmaal die pilletjes had, kreeg ik geen aanvallen meer. Die opnames voor De Gevaarlijkste Wegen van de Wereld liepen geweldig, niet één paniekaanval. Maar vorig jaar, op 4 oktober op weg naar Luik-Bastenaken-Luik voor de NOS, kreeg ik er ineens weer een. Ik dacht dat ik niets meer kon, voelde enorme faalangst, wilde omdraaien en zeggen dat ik niet lekker was geworden. Toch ben ik doorgereden. Als je de uitzending terugluistert, zit ik te lullen alsof er niets aan de hand is, maar inwendig zat ik zo te lijden. Ik gun echt niemand zo’n aanval, het is zo vreselijk om mee te maken. Mijn moeder belde na afloop om te zeggen dat het zo lekker ging, dat ik er zo goed uitzag en zo goed commentaar had gegeven. Dat telefoontje was gek genoeg de druppel. Toen besloot ik me te laten opnemen. Ik heb contact opgenomen met een GGZ-instelling in Epen, Limburg, kreeg een uitnodiging voor een intakegesprek in oktober vorig jaar en kreeg daarvan meteen weer een paniekaanval. Darya heeft me enorm gestimuleerd om die therapie te volgen. Ik heb doorgezet en de omvangrijke vragenlijst ingevuld. Het was geen gesloten instelling, in de weekenden mocht ik bezoek ontvangen, dus mijn vriendin en kinderen zag ik wel. Ik was zo zenuwachtig dat ik moest huilen bij het afscheid thuis, dus die kleine moest ook huilen. Ik mocht mijn fiets meenemen. Ik kwam net aan bij de wisseling van twee groepen, dus een van die gasten riep: ‘Ben je lekker op de fiets gekomen?’ Veel mensen herkenden me natuurlijk, ik voelde me opgelaten. Ik zei meteen: ik ben Michael, ik ben bloednerveus en ik ben hier ook de komende zeven weken. ‘De genadeklap gaf Thomas Dekker me met zijn biografie in 2016. De aanval van een oud-collega met wie ik jaren de kamer had gedeeld, had ik niet zien aankomen’ Ik heb vol overgave meegedaan aan alle therapieën en heb daar eigenlijk een geweldige tijd gehad. We werden ingedeeld in groepen. Ik ben bij mijn groep gaan zitten en voelde me meteen op mijn gemak. Ik heb hard gewerkt, maar ook ontzettend gelachen. Ik vond de groepstherapieën soms heftig, maar dan zaten we daarna lekker met elkaar te eten en verdween het gevoel van therapie. Ik zat met mensen met een burn-out, met een depressie, met klachten als de mijne, met verslaafden. Ik ben nooit bang geweest dat het uit zou lekken dat ik daar zat. Ik ging tussen de sessies elke dag fietsen, dus op een gegeven moment zag een aantal bouwvakkers me voor de zoveelste keer voorbijfietsen en vroeg: ‘Michael, woon je hier?’ Ik heb er geen geheim van gemaakt dat ik in therapie was. Ik ben alleen nog niet eerder over mijn opname naar buiten getreden. Ik heb alleen iets opgemerkt na het stoppen van Tom Dumoulin, zei dat ik Tom wel snapte omdat ik ook momenten van twijfel heb gekend en weet hoe je kunt worstelen met de druk, overigens zonder dat ik iets wist van Tom. Wat ik heb geleerd tijdens de zeven weken therapie is iets heel simpels: ik heb altijd een probleem gehad met ‘nee’ zeggen. Daar moesten de therapeuten wel om lachen. Er waren meer mensen die een fiets bij zich hadden, dus iedereen wilde met mij fietsen. Daar begon het al, ik vond het moeilijk om te zeg- gen dat ik even alleen wilde fietsen. Het was de tijd van de Vuelta en Mathieu van der Poel die de Ronde van Vlaanderen won, dus iedereen wilde met mij de koers kijken. Dat vond ik leuk, maar ook belastend. Ik moest daar leren ‘nee’ te zeggen. In de sessies kwam naar voren wat ik had meegemaakt, dus ik vertelde dat de periodes na mijn dopingbekentenis en voor- al dat boek van Dekker niet zo leuk waren. ‘Niet zo leuk?’ reageerde iedereen, ‘dat doet toch heel veel met je?’ Mijn lotgenoten maakten me daar duidelijk dat ik die affaires niet moest en mocht bagatelliseren, dat zulke gebeurtenissen enorme invloed op je leven hebben. Dat heb ik daar leren inzien. En ik heb daar geleerd weer met plezier te fietsen. Ik heb heel lang, iets van vijftien jaar, niet pijnvrij gefietst, zat nooit lekker op de fiets. Alles deed me zeer. Nu weet ik dat ook die pijn psychisch was. Ik was gestopt met wielrennen en als ik dan zogenaamd voor mijn lol ging fietsen, duurde het nog geen vijf minuten of ik fietste alweer alsof ik een koers reed. Daardoor had ik zo weinig plezier in het fietsen dat ik liever ging hard- lopen. Toen ik tijdens de therapie ging fietsen, voelde ik eindelijk geen pijn. Ik voelde weer ontspanning in mijn lichaam. De therapeuten dachten ook dat sporten een obsessie voor me was. Ik vind sporten echt leuk. Mijn probleem was alleen dat ik me meteen schuldig voelde als ik niets deed. Dan is het dus een obsessie. Ik kon niet rustig een half uurtje thuiszitten en niets doen. Dan mag je sporten gerust dwangmatig noemen. Ik was altijd gejaagd, aan het einde van de straat reed ik alweer veertig kilometer per uur. Ik leerde tijdens de sessies mediteren en accepteren dat je op mijn leeftijd niet meer veertig in het uur hoeft te fietsen en zo kon ik ineens weer pijnvrij fietsen en van de omgeving genieten. Het klinkt zo simpel, maar ik had blijkbaar specialisten nodig om me hierbij te helpen. Een therapie die ik deed heet MBT, Mentalization Based Treatment. Je leert je inleven in anderen en naar jezelf kijken. Vooral dat laatste vond ik moeilijk. Ik moest leren zaken voor waarheid aan te nemen die helemaal niet waar hoeven te zijn. Ik dacht dat iedereen wel een hekel aan mij zou hebben na alles wat over mij was geschreven, heb moeten leren dat dat hele- maal niet zo hoeft te zijn. Die therapie deden we in een groep. Omdat ik veel moeite had met juist die therapie, hield ik me aanvankelijk op de achtergrond. Maar in de loop van de sessies leerde ik me ook op dat gebied te uiten. Daarnaast had ik dramatherapie, dat is kort samengevat gebaseerd op schematherapie waarin je uitgaat van zes modi: het bange kind, het blije kind, het impulsieve kind, de bestraffende ouder, de begrijpende ouder en de corrigerende ouder. In mijn gedachten was ik voor mezelf de bestraffende ouder die vond dat ik het altijd beter moest doen, die nooit eens tevreden was met zichzelf. Ik bleek altijd heel streng voor mezelf, had het gevoel dat ik niets kon, dat ik niets voorstelde. Ik moest als het ware leren om liever voor mezelf te zijn. ‘Darya heeft me gestimuleerd om die therapie te volgen. Het was geen gesloten instelling, in de weekenden mocht ik bezoek ontvangen’ Verder had ik nog CGT, cognitieve gedragstherapie, waarin je leert hoe paniek ontstaat, hoe het brein werkt en hoe je daarmee moet omgaan. Ik leerde ook naar de werkelijkheid te kijken, dus stap voor stap de gedachtes die me een slecht gevoel gaven op te schrijven en daarmee aan de gang te gaan. Ik stelde me vanaf het begin open voor alle therapieën. Er heerst toch een soort taboe op zo’n instituut, alsof je naar een gekkenhuis gaat. Het tegendeel is waar. We waren met ongeveer veertig mannen en vrouwen, waren dagelijks van half negen tot vijf uur bezig. Er ontstond vrij snel iets van een groepsgevoel, het gevoel dat een gemeenschappelijk probleem ons bond. Ik heb contact gehouden met mijn groepsgenoten, we willen elkaar echt helpen. Dan merk je ook dat je de problemen van een ander prima kunt oplossen, maar voor jezelf de oplossing niet weet. Ik ben echt van mijn angsten verlost. Ze hebben geprobeerd de oude gevoelens op te roepen, maar die kwamen niet. Is gewoon niet meer gelukt, ik heb daar nul angsten gevoeld. Ik reed na die zeven weken opgewekt naar huis, maar eenmaal thuis had ik toch even tijd nodig om weer op mijn gemak te zijn zoals in de instelling. Daarvoor was ik ook gewaarschuwd, dat ik mede daarom thuis minimaal een uur per dag moest rusten. Het heeft me eenmaal thuis ruim twee maanden gekost om de juiste balans te vinden tussen mediteren, rust vinden en het ritme van het normale leven. Ik ben nu een stuk relaxter en gelukkiger omdat ik geen paniek- aanvallen meer heb. Ik ben thuis ook veel rustiger, ben verlost van het moeten, moeten en moeten, had altijd het idee dat ik eerst hard moest werken en dan pas mocht genieten. Maar je moet ook kunnen genieten zonder dat je hard hebt gewerkt. Dat heb ik echt moeten leren accepteren. Er is nu weinig werk, dus ik doe de tuin, ben oversteekvader, haal de kinderen uit school en sport ook nog minimaal twee keer per dag. Ik ben niet een heel ander mens, raak het nooit helemaal kwijt, want het hoort ook bij mijn karakter. Natuurlijk pieker ik nog wel, maar ik kan dat gevoel meteen afzwakken. Een van de therapieën was de Accept en Commitment Therapie. Uiteinde- lijk heb ik geleerd mijn probleem te accepteren en te erkennen. Daardoor kon ik afstand nemen. Als iemand vraagt hoe het gaat, ben ik bijna bang om te zeggen dat het heel goed gaat. Ik had altijd de overtuiging dat ieder mens weleens iets had gedaan dat niet kon, maar dat gevoel kon mij niet troosten. Door de therapie gaf die overtuiging mij op een prettige manier eindelijk innerlijke rust, mede omdat alles van mij toch al op straat lag. Wat de depressie van mijn vader betreft: ik vind het nog steeds erg, hoor, weet dat ik misschien een factor ben geweest, maar dat de depressie toch wel was gekomen. Weet je? Iedereen heeft wel een geheim. Sorry, op één iemand na: mijn moeder, zij heeft niet één geheim. Aan dat verraad ging ik echt kapot. Ik ben zo opgevoed dat je nooit iemand verraadt. Ik heb echt getwijfeld, maar toch deed ik het niet. Ik mocht niets meer doen in de wielrennerij, maar de collega die hetzelfde had gedaan, kon gewoon blijven functioneren. De begeleider in de kliniek vroeg me: ‘Wat heeft het je opgeleverd dat je altijd je mond hebt gehouden?’ Niets, behalve ellende, antwoordde ik. Toen zei ze: ‘Dan moet je dat nu loslaten. Je moet accepteren dat je epo hebt gebruikt en dat verraad bij anderen tot strafvermindering heeft geleid.’ Ze zei dat ik, bij wijze van spreken, trots moest zijn dat ik niemand had verraden en moest accepteren dat ik die keuze heb gemaakt. Ik moest niet gefrustreerd zijn om het gedrag van anderen en achter mijn keuzes staan. Dat gaf me rust, want die frustratie over dat verraad heeft me vreselijk gekweld. Ik heb het echt losgelaten, ben niet verantwoordelijk voor het lot van de ander maar alleen voor mijn eigen lot. Door nu voor het eerst mijn verhaal te doen, hoop ik dat ik andere mensen de ogen kan openen en helpen. Als ik eerder met mezelf aan de gang was gegaan, had ik misschien meer gewonnen. Hoe slecht ik me ook voelde, ik stapte nooit af. Daardoor herstelde ik ook niet goed. Als ik een paar keer vaker was afgestapt, was ik veel eerder hersteld en goed geweest in volgende koersen. Een voetballer die geblesseerd is, wordt toch ook vervangen? De zeldzame keren dat ik ben afgestapt, had ik in de auto al spijt. Afstappen voelt als een soort van opgeven. Bij mij was het verwachtingspatroon altijd hoog, dat gaf druk. Ik ben ervan overtuigd dat veel meer sporters en jongeren lijden onder die prestatiedrang. In het wielrennen waren abnormale dingen normaal. Zoals jongens die na een vreselijke val na de koers in de bus zitten en geacht worden de volgende dag gewoon weer door te gaan. Als ik lees dat Dumoulin geen plezier meer beleeft aan het wielrennen, dan zou ik best mijn ervaringen met hem willen delen. Ik heb ook dagen gehad dat ik moest, maar eigenlijk niet wilde en ook niet kon. Gelukkig is er nu ook in brede zin meer aandacht voor mentale problemen. Toen ik stopte, zeiden ze dat ze me op weg zouden helpen omdat ik wellicht problemen zou ondervinden. Ik moest daar toen om lachen, maar uiteindelijk kreeg ik die problemen.”

Hordeloopster Nadine Visser (26) blijft boven zichzelf uitstijgen. Ze verbeterde haar eigen Nederlandse records, werd onlangs voor de tweede keer Europees indoorkampioen op de 60 meter horden en won daarvoor al WK-brons op die afstand. Wat is het geheim van haar succes? Amerikaanse of Jamaicaanse atleten zien er soms best extravagant uit. Waarom zien we de Nederlandse meiden nooit met knalrode lippenstift of dreadlocks in het haar aan de start verschijnen? Lachend: “Verzin maar iets leuks voor me. Alles is al eens gedaan en ik wil niemand na-apen. Ik doe mijn haar wel gewoon in een vlecht, dat vind ik genoeg.” Je bent wel met je uiterlijk bezig. Je doet een vlecht in, hebt een make-upje op... “Een vlecht in mijn haar vind ik gewoon praktisch, dan slaat het niet in mijn gezicht. Nadat ik dat voor het eerst had gedaan, zeiden mensen: ‘Dat staat je echt leuk.’ Dus dat blijf ik dan doen. Natuurlijk vind ik het belangrijk dat ik er leuk uitzie, maar ik ben niet van de heftige lippenstift of oogschaduw. Sommige meiden die er fantastisch uitzien op de baan staan ook uren eerder op. Daar heb ik geen zin in.” Wat zie je als je in de spiegel kijkt? “Dan denk ik: wat heb ik grote poten en billen gekregen. Mijn lichaam is best veranderd sinds ik me vanaf 2018 puur op het hordelopen heb gericht. Helemaal als ik het vergelijk met foto’s van nog verder terug. Ik was vroeger zo dun. De laatste jaren ben ik een stuk zwaarder geworden, maar ik heb minder vet en meer spieren. Het belangrijkste is dat ik sterk ben en lekker in mijn vel zit. Ik wil er afgetraind uitzien, zou minder zelfvertrouwen hebben als ik een minder strakke buik heb. Mijn lichaam is heel efficiënt. Ik ben sterk in de krachtruimte, maar niet lomp. Mijn snelheid heb ik nog.” Hoeveel pijn voel je na een wedstrijd? “De wedstrijd is te kort om te verzuren. Het is vooral een heel explosieve krachtsinspanning. Daarom heb ik wel pijntjes, maar dat is normaal. Mijn hamstring is altijd een gevoelige plek. Die kan heel stijf aanvoelen.” 'Ik krijg als commentaar vaak dat ik suf reageer na een wedstrijd. Ik ben echt wel blij, maar nooit zo uitbundig. Om prestaties van anderen kan ik wel janken, ik ben best emotioneel' Heb jij een ideaal lichaam voor het hordelopen? “Veel hordeloopsters zijn klein, ze zeggen dat dat ideaal is. Ik ben een van de grotere atleten, maar vergeleken met de Nederlandse meiden ben ik juist weer klein.” Moet je er veel moeite voor doen om er zo uit te zien? Weeg jij je eten bijvoorbeeld? “Nee, dat past totaal niet bij me. De afgelopen jaren heb ik goed geleerd wat ik moet eten, hoeveel en op welke momenten. Ik merk het meteen als ik aankom. Dan let ik er weer wat meer op.” Kun je zonder schuldgevoel een frietje naar binnen werken? “Vroeger kon ik er niet van genieten als ik iets slechts at, dat heb ik nu losgelaten. Ik probeer zo min mogelijk troep te eten, maar wat chocola op zijn tijd neem ik echt wel.” Krijg je veel aandacht van mannen? “Ik word bijna nooit herkend. Misschien ook omdat ik er in normale kleding best anders uitzie. Nadat ik begin maart Europees indoorkampioen in Polen werd, ging ik vanaf Schiphol met de trein terug naar Arnhem. Twee mensen feliciteerden me. En een daarvan zag het omdat mijn startnummer met naam nog op mijn tas stond. Op Instagram krijg ik wel veel privéberichten van mannen. Maar het is niet dat ik daar nou op inga. Ik ben al bijna negen jaar samen met mijn vriend Steven.” Evenwichtsbalk Ik begreep dat het weinig had gescheeld of je was de concurrent van turnster Sanne Wevers geweest... Lachend: “Nou, dat niet. Maar ik zat vroeger inderdaad op turnen. Ik kom uit Hoogkarspel in Noord-Holland en in mijn regio was ik wel goed, maar niet te vergelijken met het niveau dat je nodig hebt om de top te halen. Om echt goed te worden, had ik op jonge leeftijd nog veel meer uren moeten maken. Het onderdeel vloer vond ik het leukst, lekker salto’s maken. De evenwichtsbalk vond ik juist verschrikkelijk, daar kon je vanaf vallen. Voor een oefening op balk was ik veel zenuwachtiger dan dat ik nu ben voor een EK-finale. In het turnen kwam ik uiteindelijk op een punt dat het niet meer goed lukte om nieuwe dingen te leren. Ik kreeg er minder plezier in en wilde een nieuwe sport proberen.” En welke supervoorspeller heeft jou op je dertiende de atletiekbaan op gekregen? “Mijn moeder kwam met atletiek als suggestie, zij was zelf vroeger ook een goede atlete. Een vriendinnetje van me zat op atletiekvereniging SAV Grootebroek, met haar ben ik een keer meegegaan.” Hoe zag jouw jeugd eruit? “Die bestond vooral uit sport. Bij de atletiekvereniging kreeg ik ook een leuke groep vriendinnen. Nog steeds zien we elkaar veel. We speelden altijd buiten en waren actief bezig. Ik ben blij dat ik nog tot de generatie behoor die buiten speelde.” Is de hele familie Visser sportief? “Mijn moeder is sportief, maar mijn vader ook. Hij heeft op hoog niveau gevoetbald en is nu fanatiek met padel. Mijn oudere broer en vriend doen met hem mee. Mijn jongere broer heeft wat minder van onze sportgenen meegekregen.” Heb je nu nog wat aan je turnverleden? “Turnen en atletiek lijken best op elkaar. Je moet voor beide sporten lenig en soepel zijn, en enorm sterk. Wat dat betreft was turnen een goede basis voor de meerkamp atletiek.” Helden Magazine 56 Het eerste gedeelte van het verhaal van Nadine Visser komt voort uit Helden Magazine 56, waar bondscoach van het Nederlands elftal: Frank de Boer zich uitspreekt over het WK in Qatar, Virgil van Dijk, de kansen van ‘zijn’ Oranje, Louis van Gaal, Guus Hiddink en zijn rol als vader van drie dochters. In deze editie is er wederom aandacht voor turnterreur. Renske Endel, Suzanne Harmes, Verona van de Leur en Gabriëlla Wammes, de turnsters van de Sportploeg van het Jaar in 2001 en 2002, deden tien jaar geleden voor het eerst een boekje open over het gedrag van hun trainers Gerrit Beltman en Frank Louter. Na de bekentenis van geestelijke en lichamelijke mishandeling door Beltman afgelopen zomer is de bom gebarsten én delen de oud-turnsters nogmaals hun schokkende verhalen. Ook in Helden Magazine 56 een uitgebreid interview met oud-voetbalster Anouk Hoogendijk over de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal en een loodzware bevalling. Noa Lang maakte afgelopen zomer de overstap van Ajax naar Club Brugge. En met succes. We legden hem stellingen voor. Daarnaast was Tom Boonen jarenlang de koning van het voorjaar. We spraken hem over Tom Dumoulin, cocaïne, immense druk en de kick van autoracen. Verder blikt Stanley Menzo terug op een roerig leven. Is Chantal van den Broek-Blaak in grote vorm, maar heeft ze besloten volgend jaar te stoppen als wielrenster. Doet bokser Peter Müllenberg zijn verhaal en hoopt marathonloper Björn Koreman zicht te kwalificeren voor de Spelen. Judoka Roy Meyer deelt zijn levenslessen met Victoria Koblenko én Erben Wennemars is parkdirecteur tijdens De Droomzomer.  In ‘de dag dat alles misging’ blikt Rianne Schorel daarnaast terug op de Spelen van 2016 en staan we stil met Kika van Es in de ‘Leeuwinnen in het Rijks’. Krijg jij geen genoeg van alle inspirerende sportverhalen? Kies het abonnement dat bij jou past én wordt abonnee. Zo ontvang je telkens de nieuwste edities op je deurmat, voordat het sportblad in de supermarkten te vinden is. Wil je een Helden Magazine cadeau doen? Het is ook mogelijk om een abonnement cadeau te doen, deze abonnementen lopen automatisch af. Daarnaast zijn de recentste exemplaren ook gemakkelijk te bestellen via onze webshop.